Cumhuriyet savcılığı tarafından soruşturma evresi sonucunda toplanan delillere göre, suç işlendiği yönünde kanaat getirilmesi sonucunda, kamu davasının açılması için cumhuriyet savcısının düzenlediği belgeye iddianame adı verilir. İddianame mahkemeye hitaben düzenlenir ve bu mahkeme suçun kanunda yazılı cezasının miktarına göre ağır ceza mahkemesi, asliye ceza mahkemesi ya da çocuk mahkemesinde olabilir.
İddianame öncesindeki süreç soruşturma olarak adlandırılır. Soruşturma ile ilgili ayrıntılı bilgiye ulaşmak için TIKLAYINIZ. Soruşturma aşamasında toplanan deliller, alınan ifadeler ve diğer tüm bilgi ve belgelere istinaden, şüphelinin suçu işlediği yönünde yeterli şüphe bulunması halinde, şüphelinin yargılamasının yapılarak hakkında karar verilmesi amacıyla iddianame düzenlenerek kamu davası açılır. Uzlaşmaya ve ön ödemeye tabii suçlarda, bu yollara başvurulmadan iddianame düzenlenemeyecektir. Çünkü uzlaşma sağlanması halinde takipsizlik karar verilecek ve kamu davası açılmayacaktır. Uzlaştırma hakkında ayrıntılı bilgi için TIKLAYINIZ.
İddianame ne kadar sürede hazırlanır ?
İddianamenin hazırlanması için geçecek süre soruşturma evresi ile ilgilidir. Şüpheliye isnad edilen suçun niteliği, dosyanın taraflarının sayısı, taraflara ulaşılabilmesi, adli tatil, suçun uzlaştırmaya tabii bir suç olması halinde uzlaştırma işlemlerinin yapılması gibi birçok nedene bağlı olarak soruşturma süresi değişebilir ve iddianamenin hazırlanması süresi de buna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Dolayısıyla, net ve kesin bir süreden bahsetmek mümkün değildir. Kanunda da iddianamenin hazırlanması için bir süre öngörülmemiştir. Çünkü, ceza hukukunun amacı maddi gerçekliğe ulaşmaktır. Gerçeğe ulaşma amacı sebebiyle de savcılığın belli bir süreye tabii tutularak adil bir soruşturma yapmasının önüne geçilmesi mümkün değildir.
Tarafların ifadelerinin alınması ve delillerin toplanması konusunda, yani iddianamenin hazırlanması hakkında ortalama bir süre vermek gerekirse, 3-4 ay sürebileceği söylenebilir. Ancak bahsedildiği gibi, uzlaşmaya tabii bir suç varlığında, sadece uzlaştırma işlemlerin yürütülebilmesi için uzlaştırmacıya verilen süre toplamda 70 gündür. Bunun gibi soruşturma evresinin adli tatile denk gelmesi halinde 40 günlük bir adli tatil sebebiyle uzama söz konusu olabilir. Dolayısıyla her olay kendi içinde değerlendirilmeli ve her olay hakkında soruşturma süresi ve iddianamenin düzenlenmesi için geçecek sürenin birbirinden bağımsız ve farklı olduğu bilinmelidir. Bunlara istinaden, bir yıldan fazla süren soruşturma evresinin de olduğunu söylemek gerekecektir.
İddianamede ne bulunur?
Savcılık tarafından hazırlanan iddianamede şüphelinin kimliği; varsa müdafii; maktul, mağdur veya suçtan zarar görenin kimliği; varsa vekili veya kanuni temsilcisi; gizlenmesi gerekmiyorsa ihbarda bulunan kişinin kimliği; şikayette bulunan kişinin kimliği; suç tarihi; şüpheliye isnad edilen suç ve uygulanması istenen kanun maddeleri; isnad edilen suçun işlendiği yer ve tarihi; suç delilleri; şüphelinin tutuklu olup olmadığı, tutuklu ise tutuklanma tarihi ve süresi yer alır.
Şüpheliye isnad edilen suça ilişkin toplanan deliller ile ilişkilendirilerek, olay açıklanır. Şüphelinin lehine ve aleyhine olan bütün hususlar iddianamede belirtilir. İddianamenin sonunda da şüpheliye verilmesi talep edilen ceza ve hakkında uygulanması istenen kanun maddeleri belirtilir.
Özet bir şekilde, iddianamede ne yazar sorusunun cevabı, suç işlediği yönünde hakkında şüphe duyulan şüpheli hakkında toplanan delillere istinaden olay açıklanarak, yapılacak yargılama sonucunda kişi hakkında uygulanması ve verilmesi talep edilen kanun maddeleri ve ceza gösterilir.
İddianamenin iadesi
Savcılık tarafından yüklenen suçun cezasına göre ağır ceza mahkemesi ya da asliye ceza mahkemesinde veya yaşı küçük hakkında çocuk mahkemesine hitaben düzenlenen iddianame, mahkemesince 15 gün içerisinde incelenir.
İddianamede bulunması gereken unsurlarda eksiklik olması, suçla ilgili olan bir delilin toplanmamış olması, ön ödemeye veya uzlaşmaya tabii bir suçta bu yollara başvurulmaması, soruşturulması ve kovuşturulması izne ve şikayete tabii suçlarda izin ve şikayet olmaması halinde, mahkemece 15 gün içinde iddianame iade edilir. 15 günlük inceleme süresinde mahkemece iade kararı verilmezse, iddianame kabul edilmiş sayılır.
İddianamenin iadesi kararına karşı savcılık tarafından itiraz edilebileceği gibi, eksik ve hatalı hususların düzeltilerek yeniden iddianame düzenlenmesi de mümkündür. İddianamenin iade edilmesi ve eksiklikler giderildikten sonra savcılık tarafından şartları oluşmuşsa kovuşturmaya yer olmadığı kararı da verilebilir.
İddianame düzenlenince kabul edilince ne olur?
İddianamenin düzenlenmesi ve mahkeme tarafından iddianamenin kabul edilmesi ile birlikte soruşturma evresi sona erer ve artık kovuşturma evresi başlamış olur. Şüpheli sıfatı bulunan kişi sanık sıfatını alır ve hakkında yargılama yapılır. Yargılanan kişi hakkında mahkumiyet kararı verilebileceği gibi, sanığın beraatine de karar verilebilir.
Mahkeme iddianame ile bağlı mıdır?
Savcılık tarafından düzenlenen iddianamede, kişi hakkında uygulanması talep edilen kanun maddeleri ve verilmesi istenen cezanın yer aldığını belirtmiştik. Kural olarak, mahkeme iddianame ile bağlıdır. İddianamede yer almayan bir olaydan ya da bir suçtan dolayı mahkemece yargılama yapılamaz. Yargılama sırasında başka bir olay ya da farklı bir suç olduğu kanaati hasıl olursa, mahkemece cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulur.
Ancak, iddianamede yer alan suç ile bağlantılı olmak şartıyla, iddianamede açıkça yer almayan suç ile ilgili olarak mahkemece yargılama yapılarak karar verilebilir. Bu duruma örnek vermek gerekirse, kişi hakkında hırsızlık suçundan iddianame düzenlenmiş, ancak yargılama sırasında hırsızlık suçunun nitelikli halinin işlendiği yönünde şüphe duyulması halinde, mahkemece iddianamede nitelikli hırsızlıktan bahsedilmediği ya da nitelikli hırsızlık suçundan cezalandırılması talep edilmediği sebebiyle yargılama yapılmaması düşünülemez. Bu durumda mahkemece nitelikli hırsızlık suçuna ilişkin olarak sanığa ek savunma hakkı verilerek ve sanığın ek savunması alındıktan sonra bu suça ilişkin bir karar verilebilir. Yine bunun gibi, iddianamede her ne kadar sanık hakkında verilecek cezada uygulanması gereken artırım ve indirim sebepleri belirtilmemişse de mahkemece bu konu hakkında karar verilmesi mümkündür.